Het verschil tussen eenzaamheid en alleen-zijn (maart 2021, Avansa)


Eenzaamheid is een persoonlijk gevoel, terwijl ‘alleen-zijn’ een feit is. Eenzaamheid zit dus tussen de oren, maar is daarom nog geen verzinsel. Meer nog: de pijn bij eenzaamheid activeert dezelfde hersenzones als bij lichamelijke pijn. Doordat we liever pijn mijden, is het dan verleidelijk ons te verliezen in afhankelijke relaties (met een of meerdere partners) of verslavende middelen.

Wat niet betekent dat we niets kunnen ondernemen bij gevoelens van eenzaamheid. Net als elke andere vorm van pijn, zendt ook deze pijn een signaal. Verbinding ervaren met anderen is dan belangrijk, bijvoorbeeld via vrijwilligerswerk. Maar nog belangrijker is alleen kunnen zijn zonder het idee dat anderen noodzakelijk zijn om jouw leven compleet te maken. De ‘kunst van het alleen-zijn’ (waarbij je je ontdoet van het slachtofferschap) is een uitdaging die iedereen kan leren. Maar dit proces vergt veel tijd en inzicht in jezelf. Naast moeite, komt er ook veel pijn bij kijken. En opnieuw, we vermijden liever pijn. Op lange termijn is het echter de enige weg naar innerlijke rust en genoeg hebben aan jezelf.

Door Frederik Claeys, filosoof.
Avansa-limburg.be/blog/eenzaamheid-of-alleen-zijn-een-hemelsbreed-verschil

 



INTERVIEW
VOOR DE GENTSE
RACONTEURS (STAD.GENT)

Wat hebben een burn-out en corona met elkaar gemeen? Raconteur Simon De Boeck kwam het te weten bij Frederik Claeys en maakte dit portret.

door Simon De Boeck (april 2020)

Een burn-out deed Frederik Claeys uit de ratrace van het leven stappen. Nu ziet hij hoe corona hetzelfde doet met een hele samenleving.

Frederik Claeys geeft lezingen over filosofie en levenskunst. Hij werkt doorgaans van thuis uit. Op dat vlak heeft de coronacrisis niet veel veranderd aan zijn situatie. Enkel de lezingen zijn even “on hold”gezet.

Weerbaarder en bewuster

Hij heeft het gevoel dat dankzij de coronacrisis iedereen op zijn natuurlijke tempo is teruggevallen. Zelf was hij als gevolg van een burn-out / midlife-crisis al eerder uit de ‘ratrace’ van het leven gestapt. Deze persoonlijke gebeurtenis had zijn leven al serieus vertraagd. Hij was op het punt beland waarbij hij besloot om voortaan zijn eigen leven te leiden, niet om geleefd te worden. Het voordeel hierbij is dat wie al wat tegenslagen heeft moeten verwerken, wel tegen een stootje kan.

Vandaag lijkt het erop dat corona iedereen als het ware verplicht om uit die ratrace te stappen. In die situatie ziet Frederik wel voordelen op lange termijn: meer mensen zullen uitgedaagd worden met een moeilijke situatie om te gaan, wat hen weerbaarder zal maken. En er zal zich een grotere bewustwording voordoen in onze samenleving.

 

Een andere stemming


Frederik: "Ik merk dat iedereen in een andere stemming beland is. Normaal zit iedereen met zijn hoofd bij zijn werk of bij de vele dingen die moeten gebeuren, waaronder heel wat toekomstgericht denken, zoals pensioen plannen, vakanties voorbereiden,... Het zijn vaak dingen die veraf liggen, die te maken hebben met presteren, aangedreven door de druk die de maatschappij van ons allen eist.


We verkeren al lang in een fase met de standaardnorm; als je iemand vroeg hoe het ging, hoorde het ‘vereiste’ antwoord “druk, druk, druk!” te zijn. Want wie het druk heeft, maakt het goed, die is goed bezig. Waarmee ik niet wil zeggen dat de mensen die het druk hebben, per definitie niet goed bezig zijn. Je gaat ervan uit dat, als iemand met iets druk bezig is, dit vanuit een eigen overtuiging komt, dat het met passie en liefde gebeurt. Helaas zijn er natuurlijk ook vele mensen die druk bezig zijn omdat het nu eenmaal zo hoort. Uiteindelijk zijn we sociale dieren, we doen wat iedereen rondom ons doet of wat onze ouders deden. Hierin zijn we nu eenmaal geïndoctrineerd. Wat gangbaar is, wordt een beetje bepaald door de tijdsgeest."


Deze 'coronatijden' zijn eigenlijk heel comfortabel voor Frederik, omdat hij merkt dat meer mensen nu op zijn golflengte komen te zitten, doordat hij zelf al langer uit die mallemolen was gestapt nadat hij zijn persoonlijke crisis had doorgemaakt. Frederik: "Je zou kunnen stellen dat er zich nu een maatschappelijke crisis voordoet die hetzelfde effect heeft op heel veel individuen."

 

Bijzondere tijd

Frederik: "Wat ik in deze bijzondere tijd merk, is dat men niet langer bezig is met de toekomst en met het werk of geld verdienen. Mensen maken zich er misschien wel een beetje zorgen om, maar het valt op dat de gesprekken die men voert, iets diepgaander zijn dan voorheen. Men is nu meer met de essentie van het leven bezig. De huidige maatschappelijke crisis dwingt mensen ertoe individueel na te denken, zonder dat ze daarvoor een persoonlijke crisis hebben meegemaakt, zoals ik. In de grond zijn het dezelfde vragen die opduiken."

Geestesverruiming

Natuurlijk hoopt ook Frederik ergens dat heel deze situatie snel zal overwaaien. Maar om een grote shift in het denken te bekomen, zou de huidige coronacrisis nog iets langer mogen duren, vreest hij. Die kans zit er wel in. Frederik: "Hoe meer mensen met dezelfde grote levensvragen worden geconfronteerd, hoe groter de kans dat we met deze crisis aan bewustzijnsverruiming zullen doen. Dat zou ertoe kunnen leiden dat meer mensen nadien niet noodzakelijk nog zullen meewerken aan deze materialistische maatschappij, waarin we met twee voltijds móeten werken om dat huis, die twee auto’s en andere luxe te kunnen betalen. De levensstandaard die de meeste mensen zich nu proberen aanmeten, is zodanig hoog dat we wel degelijk met twee voltijds moeten werken om dat alles te kunnen bekostigen. Maar eigenlijk hebben we dat alles niet nodig. Evengoed kunnen we met twee halftijds werken, en daarnaast een beetje genieten van het leven."


ookmijn.stad.gent/gentse-raconteurs/verhalen/de-ratrace-stilgevallen

 
 
 

PSYCHOLOGIES

 
 
 


INTERVIEW
VORMINGPLUS
MAGAZINE

Een staptocht bracht Frederik Claeys tot in Portugal. Met als resultaat: nieuwe levenslessen en inzichten. Van zijn burn-out was geen sprake meer. Frederik maakte voor Vormingplus de lezing ‘Hoe ik uit een burn-out stapte’. Hij vertelt persoonlijke anekdotes, en laat je in zijn eigen ziel en die van de maatschappij kijken.

door Sam Stefani (2019)

Frederik, wat leerde jouw voettocht je over de samenleving?

“Onze maatschappij is een meritocratie. Dat betekent dat we geloven dat we het allemaal zelf kunnen maken. In zekere zin klopt dat ook. Want vroeger leefden we, meer dan nu, in een klassenmaatschappij. Het was moeilijk om uit je sociale klasse te raken. Nu kunnen we dat wel. En dat is positief. Op dat vlak is de meritocratie een goede zaak. Maar op bepaalde vlakken is de meritocratie doorgeschoten. We geloven niet alleen dat we het kunnen maken in het leven, maar ook dat we de plicht hebben om het te maken. De dood van God, zoals Nietzsche schreef, heeft er eveneens mee te maken. Mensen leefden vroeger in functie van 'later' omdat ze geloofden in een hiernamaals. Nu moeten we het in dit leven maken. Dat veroorzaakt mentale druk.”

We geloven dus niet alleen dat we het zelf kunnen maken, maar ook dat we het moeten maken?

“Dat is het probleem. Mensen zijn sociale dieren: we kijken naar elkaar. Veel individuen zijn uit zichzelf niet zo zeer gesteld op succes, en willen niet koste wat het kost de top bereiken. Maar toch doen ze mee met de ratrace. Dat ligt, naast andere oorzaken, mee aan de basis van een burn-out. Ik spreek uit eigen ervaring: zolang het lukt en je bent succesvol, heb je geen problemen. Je geeft jezelf een pluim omdat je gelooft dat je zelf verantwoordelijk bent voor je succes. Maar als het niet lukt, en je botst tegen een muur: dan geef je ook jezelf de schuld. Het gevoel dat je falen je eigen schuld is, maakt dat veel mensen met een burn-out het moeilijk hebben om daarvoor uit te komen. Het is ‘het maken’ of ‘falen’.”

 

Hoe ga je om met die prestatiedruk?

“Ik leerde om los te laten wat sociaal wenselijk is. Volgens mij is dat de grootste stap die een mens kan zetten op het vlak van persoonlijke ontwikkeling. Velen beginnen dit pas te beseffen op hun dertigste of veertigste. Anderen pas op hun pensioen of zelfs op hun sterfbed. Let wel, je spiegelen aan je omgeving is normaal. De kunst bestaat erin om dat niet te doen, of je bewust te zijn dat je je spiegelt. De samenleving, de media, de gangbare normen en waarden,… De wereld is op korte tijd sterk veranderd. Het gaat snel. Alles verandert constant. De kunst bestaat erin om hier deels in mee te gaan, maar je er niet door te laten leiden. Dat vraagt flexibiliteit.”

Spelen de sociale media een rol?

“Ja, sociale media maken het probleem groter. Hoewel er ook positieve gevolgen zijn van sociale media. Sociale media maken de wereld mondialer. Ze tonen aan dat er meer dan één waarheid bestaat. Ik benadruk, net als bij de meritocratie, terug de positieve zaken omdat alles twee kanten heeft. De hoeveelheid fake news is bijvoorbeeld negatief. Als fake news de regel wordt, is er een probleem met onze democratie.”

Wat is er positief aan sociale media? En wat zijn de valkuilen?

“Vroeger leefden mensen, meer dan nu, in een dorpsgemeenschap. Als je niet leefde volgens de gangbare normen in je dorp, dan had je een probleem. Je dorp bepaalde zelfs je identiteit. Bijvoorbeeld: als je niet meeging in het verhaal van een antropomorfe God zette je jezelf buiten de gemeenschap. Koppels zonder kinderen waren ‘abnormaal’. Er waren vroeger veel sociale verplichtingen. Deze zijn er nog altijd. Maar ze zijn veranderd. Mensen die anders willen leven, vinden elkaar op sociale media. Dat is een van de positieve gevolgen van sociale media. Het negatieve is dat we op sociale media veel ‘vrienden’ hebben waar we ons ook succesvol tegenover willen profileren. Dat is een valkuil.

Als je beseft hoe de meritocratie werkt, is het makkelijker om dit alles te relativeren. En op die manier heeft elke tijdszone en maatschappij zijn negatieve punten. Maar die zijn relatief. Je kan er als mens boven uit groeien. Zolang je dat niet doet, kan je vast blijven zitten in de valkuil van de meritocratie.”

 

Wat leerden je ervaringen je over eenzaamheid? Komt eenzaamheid nu meer voor dan vroeger? En is het een louter individueel, of een maatschappelijk gegeven?

“Ja. Ik heb de indruk dat we, meer dan vroeger, in een individualistische maatschappij leven. Maar ik heb wel het positieve gevoel dat er een kentering plaatsvindt. Jammer genoeg is het toch nog heel sterk ‘ieder voor zich’. We zijn nog te vaak allemaal concurrenten voor elkaar. Ik ervaarde dat gevoel zelf heel sterk voor mijn burn-out. Maar ik geloof dat dit onnatuurlijk is. In essentie zijn we sociale dieren en is het niet ‘ieder voor zich’. Als we dit als samenleving toch blijven geloven, botsen we vroeg of laat tegen een muur. We kunnen niet zonder de ander. Misschien lukt dat nog net zolang je jong en succesvol bent. Maar vroeg of laat stopt dat.”

We zien eenzaamheid als een probleem. Maar is dat wel zo?

“Er is een groot onderscheid tussen ‘alleen zijn’ en ‘zich eenzaam voelen’. Het eerste is een droog feit. Het tweede is complexer, want zelf in groep kan je je eenzaam voelen. Ik denk dat ‘alleen zijn’ zelfs een levenskunst is. Het is gezond als je alleen kan zijn en je je dan tevreden voelt. Als je je eenzaam voelt als je alleen bent, zie ik dat als uitnodiging voor persoonlijke groei. Want dan is je geluk constant afhankelijk van anderen. En dat is gevaarlijk. Dan raad ik aan om vrijwilligerswerk te doen of de natuur in te trekken. Want als je alleen bent in de natuur, merk je dat dat best wel OK is. Zelfs opluchtend. Het gevoel dat je veel mist, verdwijnt.”


InterviewFrederikClaeysVormingplus.pdf